تهران، پایتخت جمهوری اسلامی ایران و مرکز فعالیت‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی کشور، همواره به عنوان یکی از نقاط حساس از نظر لرزه‌خیزی شناخته شده است. قرارگیری این شهر بزرگ در مجاورت گسل‌های فعال زمین‌ساختی، احتمال وقوع زلزله در آن را به یکی از مهمترین چالش‌های عمرانی و مدیریت بحران در کشور تبدیل کرده است. در این مقاله قصد داریم، به بررسی احتمال زلزله در تهران، عوامل مؤثر در آن، وضعیت موجود، پیامدهای احتمالی و راهکارهای مقابله با این بلای طبیعی بپردازیم.
شهر تهران در حاشیه شمالی زون لرزه‌خیز زاگرس قرار دارد و تحت تأثیر فشارهای ناشی از حرکت صفحات تکتونیکی ایران و عربستان قرار گرفته است. این شهر در معرض فعالیت چندین گسل مهم قرار دارد که شامل:
این گسل‌ها به خصوص گسل شمال تهران، که درست زیر پایتخت کشیده شده است، دارای پتانسیل بالایی برای ایجاد زلزله‌های مخرب هستند. بر اساس مطالعات انجام شده، این گسل قادر به تولید زلزله‌ای با بزرگی بیش از 7 ریشتر است.
همچنین بخوانید: مقیاس ریشتر چیست؟
در طول تاریخ، زلزله‌های متعددی در منطقه تهران رخ داده است. معروف‌ترین آنها زلزله سال 1304 خورشیدی است که بیش از 8هزار تن را در تهران کشته و خسارات بسیاری به برجسته‌ترین بناهای شهر وارد کرد. این زلزله با بزرگی حدود 6.5 ریشتر، یک یادآوری جدی از خطر زلزله در این منطقه است.
همچنین، زمین‌لرزه‌های اخیر منطقه مثل زلزله 1393 دماوند (بزرگی 4.2 ریشتر)، زلزله 1397 فشم (بزرگی 5.2 ریشتر) و زلزله 1400 رباط کریم (بزرگی 5.2 ریشتر)، نشان‌دهنده فعالیت لرزه‌ای مستمر در این منطقه هستند.
مهم ترین دلایل وقوع زلزله در تهران به شرح زیر است:
همانطور که اشاره شد، شهر تهران در کمان لرزه‌خیزی کشور قرار دارد و چندین گسل فعال در زیر و اطراف شهر وجود دارد. این گسل‌ها در حال انباشته کردن انرژی هستند و زمانی که این انرژی آزاد شود، می‌تواند زلزله‌ای بزرگ را به همراه داشته باشد.
تهران با جمعیتی بالغ بر 15 میلیون نفر در حومه، یکی از پرجمعیت‌ترین شهرهای جهان است. این موضوع، خسارات انسانی و مالی احتمالی را در صورت وقوع زلزله بسیار بزرگ خواهد کرد.
بسیاری از ساختمان‌های تهران قبل از تصویب استانداردهای مقاوم‌سازی زلزله ساخته شده‌اند. این موضوع باعث می‌شود تعداد زیادی از ساختمان‌ها در برابر زلزله ضعیف عمل کنند.
بر اساس گزارش‌های سازمان زمین‌شناسی و پژوهش‌های انجام شده توسط دانشگاه‌های معتبر داخلی و بین‌المللی، احتمال وقوع زلزله‌ای بزرگ در منطقه تهران در چند دهه آینده بسیار بالا است. مدل‌های محاسباتی نشان می‌دهند که گسل شمال تهران از نظر زمانی در “فاز آستانه‌ای” قرار دارد، یعنی این گسل از نظر زمانی به اندازه کافی انرژی انباشته کرده است تا بتواند زلزله‌ای بزرگ را به همراه داشته باشد.
علاوه بر این، برخی از محققان بر این باورند که احتمال وقوع زلزله در منطقه تهران در دهه آینده بیش از ۷۰ درصد است.
همچنین بخوانید: ساختمان‌های ضد زلزله در ایران
اگر زلزله‌ای با بزرگی 7 ریشتر با کانون زلزله نزدیک، در تهران رخ دهد، پیامدهای آن می‌تواند بسیار وخیم باشد:
پیش‌بینی دقیق زمان وقوع زلزله همچنان یکی از بزرگترین چالش‌های دانشمندان ژئوفیزیک و زمین‌لرزه‌شناسی در سراسر جهان است. با وجود پیشرفت‌های فراوان در علوم زمین و استفاده از فناوری‌های پیشرفته، هنوز هیچ روشی وجود ندارد که بتوان به طور قطعی زمان، مکان و دامنه یک زلزله را تعیین کرد.
در علم زمین‌لرزه، سه نوع اصلی پیش‌بینی وجود دارد:
در سال‌های اخیر، دانشمندان به استفاده از هوش مصنوعی، شبکه‌های حسگر زیرزمینی و داده‌های بزرگ (Big Data) روی آورده‌اند تا الگوهای پنهان زلزله را تشخیص دهند. کشورهایی مثل ژاپن و مکزیک سیستم‌های “اخطار زودهنگام زلزله” (Early Warning Systems) را توسعه داده‌اند که در صورت رخداد زلزله، چند ثانیه تا ده‌ها ثانیه فرصت می‌دهند تا افراد اقدامات لازم را انجام دهند.
در ایران نیز سازمان زمین‌شناسی و پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله (ICEF) در حال توسعه چنین سیستمی هستند، اما هنوز این سیستم در سطح وسیعی اجرایی نشده است.
همچنین بخوانید: فناوری‌های نوین پیش‌بینی و هشدار زلزله
برای کاهش آسیب‌های ناشی از زلزله، باید به صورت جدی و سیستماتیک برنامه‌ریزی کرد. در ادامه مهمترین راهکارها را بررسی می‌کنیم:
کشورهایی مانند ژاپن، ترکیه و آمریکا تجربه‌های موفقی در مقابله با زلزله دارند. برای مثال، ژاپن با وجود قرارگیری در کمربند آتش اقیانوس آرام، از طریق:
موفق شده اند خسارات زلزله‌های اخیر را به حداقل برساند. ایران هم می‌تواند از این تجارب استفاده کند و با تطبیق آنها با شرایط خاص خود، یک مدل موفق مدیریت بلایای طبیعی در تهران ایجاد کند.
در نهایت، باید درک کنیم که زلزله یک پدیده طبیعی است و ما نمی‌توانیم آن را متوقف کنیم، اما می‌توانیم از خسارات آن جلوگیری کنیم. این امر نیازمند یک تحول فرهنگی، مدیریتی و فنی در کل جامعه است.
تهران در معرض خطر است و هر روزی که از دست داده شود، فرصت کمتری برای آماده شدن باقی می‌ماند. اگر اقدامات لازم انجام نشود، زلزله می‌تواند نه تنها خسارات مادی زیادی به بار آورد، بلکه به یک فاجعه بشردوستانه تبدیل شود.
بنابراین، همه ما – از دولتمردان تا شهروندان – مسئولیت داریم تا با افزایش آگاهی، مشارکت در برنامه‌های مقابله با زلزله و حمایت از سیاست‌های مقاوم‌سازی، به ایمن‌تر کردن تهران کمک کنیم.
شما عزیزان می توانید برای مشاهده از آخرین مقالات یووال به قسمت مقالات مراجعه فرمایید. همچنین ما در یووال انواع اتصالات میلگرد بستر و وال پست را تولید و با قیمت مناسبی در اختیار مصرف کنندگان قرار می دهیم. شما می توانید برای مشاوره و خرید با ما تماس بگیرید
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *
دیدگاه *
نام *
ایمیل *
وب سایت
ذخیره نام، ایمیل و وبسایت من در مرورگر برای زمانی که دوباره دیدگاهی مینویسم.
