زلزله چیست؟ زلزله یا زمین لرزه یکی از اتفاقات غیر قابل پیش بینی است که می تواند عواقب و خطرات جبران ناپذیری برای انسان و سازه هایی که اصول ایمنی در آنها رعایت نشده است، داشته باشد.
هر سال حدود ۵۰ هزار زمین لرزه ،کره زمین را به لرزه در می آورد ،که از این تعداد حدود صد زمین لرزه در مناطق مسکونی و یا نزدیک به این مناطق رخ می دهد، با توجه به بزرگی یا کوچکی زمین لرزه خسارات جبران ناپذیری برای انسان به وجود می آید که از این خسارات میتوان به جان باختن انسان ها و همچنین خسارات مالی ناشی از خرابی های مناطق مسکونی اشاره کرد.
همان طور که در مقاله های قبلی گفته شد، زمین لرزه یا زلزله به دلیل لرزش ناگهانی پوسته زمین به وجود می آید. یکی از دلایل اصلی وقوع زلزله زمین لرزه افزایش فشار لایه های درونی زمین بر یکدیگر است.زمانی که طبقات درونی زمین شروع به شکسته شدن می کنند انرژی فراوانی به واسطه این شکسته شدن آزاد می شود به طوری که ممکن است در ابتدای آزاد شدن انرژی، لرزه های کوچک در سنگ ها ایجاد شود که به این پدیده پیش لرزه می گویند.
اما بعد از اینکه فشار درونی افزایش بیابید به طوری که سنگ ها قدر خود را از دست بدهند و توان مقاومت نداشته باشند، انرژی پنهان به طور کامل آزاد می شود و زمین لرزه یا زلزله رخ می دهد. ممکن است پس از زمین لرزه اصلی چندین بار با فاصله زمانی کوتاه، پس لرزه اتفاق بیفتد که اثرات آن مهم است.
همچنین بخوانید: بزرگ ترین زلزله های جهان کدام اند؟
معیارهای متفاوتی برای تقسیمبندی زلزلهها وجود دارند. شکست سنگهای درون زمین به دلیل حرکت صفحات تکتونیکی میتواند سبب زلزله شود. به این نوع زلزله، زلزله تکتونیکی میگویند. برخی از مهمترین انواع زمینلرزهها عبارت هستند از:
همچنین بخوانید: گسل چیست ؟ گسل های ایران کدام است؟
از اجزا و اندازههای مهم در زلزلههای تکتونیکی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
گسل:
شکستگی همراه با جابجایی در پوسته زمین
کمربالا و کمرپایین گسل
محل شروع زلزله
تصویر مرکز زلزله بر روی سطح زمین
فاصله مرکز تا رومرکز زلزله
فاصله رومرکز تا محل تشخیص زلزله (ایستگاه لرزهنگاری)
امواج ناشی از آزادسازی انرژی زلزله
روش های مختلفی برای بیان قدرت یک زلزله وجود دارد که مهمترین آنها شدت زلزله و بزرگای آن می باشند.
قدرت زلزله را می توان از روی شدت ارتعاشات حاصل از آن برآورد نمود. برای اندازه گیری شدت زلزله از مقیاس مرکالی استفاده می شود. شدت مرکالی، زلزله را بر اساس احساس افراد، جابجایی و واژگونی اجسام، اتفاقات قابل مشاهده، آثار خرابی های بوجود آمده از زلزله و سایر شاخص های کیفی توصیف می کند.
همچنین بخوانید: میلگرد چیست ؟
با توجه به اینکه مقیاس شدت، اثرات واقعی زلزله را در هر محل نشان می دهد، عملا تمامی اثرات کاهنده و تشدید کننده جنبش زمین نیز در آن اعمال شده است و لذا کاربرد زیادی در علوم مهندسی و همچنین مدیریت بحران دارد. شدت زمین لرزه را در مقیاس اصلاح شده مرکالی(MMI)، به دوازده درجه تقسیم کرده اند که با اعداد رومی نمایش داده می شوند.
تنها توسط دستگاه های لرزه نگار قابل ثبت است و امکان احساس آن توسط مردم وجود ندارد.
تنها توسط افردی که درطبقات فوقانی ساختمان هستند یا در حالت دراز کشیده قرار دارند قابل احساس است.
در داخل ساختمان قابل احساس است. اشیای معلق (نظیر لوستر) تکان می خورند. شدت ارتعاش نظیر زمانی است که یک کامیون سبک از معبر مجاور ساختمان عبور می کند.
شدت ارتعاش نظیر زمانی است که یک کامیون سنگین از معبر مجاور ساختمان عبور می کند. خودروهای متوقف اندکی مرتعش می شوند. درب ها، پنجره ها و ظروف داخل قفسه ها به صدا در می آیند.
افراد خارج از ساختمان زلزله را احساس می کنند و افرادی که خواب هستند بیدار می شوند. مایعات داخل ظروف و محفظه ها (نظیر آکواریم) به تلاطم می افتند. درب ها باز و بسته می شوند. اشیای کوچک جابجا شده یا می افتند.
همه انسان ها در هر موقعیتی آن را احساس می کنند. خیلی ها دچار ترس و اضطراب می شوند. ممکن است برای برخی تعادل در ایستادن مشکل شود. قاب عکس ها از دیوار می افتند. برخی اثاثیه منزل جابجا شده یا سقوط می کنند. دیوارهای گچی و آجری ضعیف ترک می خورند. برگ درختان تکان می خورد.
ایستادن به سختی میسر است. رانندگان خودرو زلزله را احساس می کنند. اشیای معلق به شدت نوسان می کنند. آسیب به دیوارهای آجری بیشتر است. دودکش های ضعیف شکسته و سقوط می کنند. قطعات سست گچی، آجری، سنگی از دیوارها یا سقف ها جدا شده و سقوط می کنند. ناپایداری هایی در شیب های ماسه ای یا گراولی ایجاد می گردد. کانال های بتنی انتقال آب آسیب می بینند.
همچنین بخوانید: بزرگ ترین زلزله های ایران
ساختمان های بنایی آسیب می بینند و برخی قسمت ها ریزش می کنند. برخی ساختمان های بتنی که برای زلزله طراحی نشده اند دچار آسیب می شوند. برخی دیوارهای آجری واژگون می شوند. سازه هایی که به پی متصل نشده اند جابجا می شوند. دیوارهای پنلی سست به بیرون پرتاب می شوند. برخی شاخه های درختان شکسته می شود. ترک هایی در زمین های مرطوب و شیب های تند ایجاد می شود.
ترس همگانی در جامعه ایجاد می شود. ساختمان های بنایی ضعیف تخریب می شوند. ساختمان های بنایی معمولی آسیب جدی می بینند و برخی از آنها فرو می ریزند. برخی از سازه های بتنی آسیب جدی می بینند. منابع آب و خطوط لوله آسیب جدی می بینند. در سطح زمین ترک های آشکاری ایجاد می گردد. رخداد روانگرایی محتمل است.
تقریبا تمامی انواع سازه های بنایی فرو می ریزند. بسیاری از ساختمان های با کیفیت و پلها تخریب شده یا دچار آسیب جدی می شوند. آسیب جدی به سدها و شیروانی های خاکی دور از انتظار نیست. زمین لغزش های بزرگ و روانگرایی رخ می دهند. خطوط ریلی اندکی دچار انحنا می شوند.
تنها اندکی از ساختمان ها پابرجا می مانند. خطوط ریلی به شدت انحنا می یابند. لوله های مدفون آسیب جدی می بینند و غیرقابل استفاده می شوند.
آسیب به قدری جدی است که تقریبا هیچ سازه ای پا برجا نمی ماند و اشیا به هوا پرتاب می شوند. اثر امواج روی زمین دیده می شود.
به مقیاسی برای اندازه گیری میزان اندازه یک زمین لرزه بزرگی زلزله می گویند. بزرگی یک زمین لرزه که اولین بار توسط چارلزاف ریشتر بیان شد، به مکانی که زلزله در آن اتفاق می افتد وابسته نیست. بلکه به میزان انرژی آزاد شده از زمین لرزه بستگی دارد. یک دستگاه لرزه نگار استاندارد می تواند با اندازه گرفتن بزرگترین دامنه موجی که در یک فاصله مشخص از مرکز زلزله معین شده، مقیاس بزرگی ریشتر تعیین می شود.
در محاسبات، به بزرگی یک زلزله، لگاریتم اندازه های دامنه های زلزله که در فاصله ۱۰۰ کیلومتری مرکز زلزله ثبت شده است، گفته می شود. این دامنه ها با استفاده از دستگاه لرزه نگار و بر حسب هزارم میلی متر بیان می شود. چون رابطه لگاریتمی بین آن ها برقرار است، با تغییر ۱۰ برابری دامنه های امواج، بزرگی به اندازه یک واحد تغییر می کند. همچنین با اضافه کردن یک واحدی به بزرگی زلزله، انرژی رها شده آن به میزان ۳۱ برابر زیاد می شود.
اولین تفاوت شدت و بزرگی زلزله در این است که میزان امواج منتشر شده از مرکز زمین لرزه با مقیاس ریشتر و با بزرگی زلزله بیان می شود در صورتی که شدت خرابی این پدیده طبیعی با مقیاس مرکالی سنجیده می شود.
همچنین بخوانید: میلگرد بستر چیست؟
با توجه به تعاریفی که از شدت و بزرگی زلزله شد، می توان گفت مهمترین تفاوت آن ها با توجه به اختلاف در این دو، در مقیاس اندازه گیری آن ها است. اندازه ذاتی زمین لرزه با مقیاس ریشتر و میزان ویرانی و خرابی زلزله با مقیاس مرکالی اندازه گرفته می شود. در تفاوت این دو می توان گفت، ریشتر به نوع ساخت و ساز بستگی ندارد، اما مقیاس مرکالی به نوع ساخت و ساز وابسته است.
از تفاوت های دیگر شدت و بزرگی زلزله این است که بزرگی را بر حسب داده های دستگاه زلزله نگار حساب می کنند در صورتی که شدت زلزله بیشتر با تکیه بر برداشت ذهنی استوار است. شدت زمین لرزه در جاهایی که خاک نرمی دارند، بیشر خواهد بود.
اولین نکته ای که باید بعد از وقوع زلزله به یاد داشته باشید، این است که آرامش و خونسردی خود را حفظ کنید، زیرا زمانی که استرس داشته باشید انرژی خود را از دست میدهید و ذهن شما حساس و خسته می شود اما با حفظ خونسردی می توانید انرژی بیشتری را در خود ذخیره کنید.
در این مقاله تلاش شد اطلاعات مهم و خلاصه شده در مورد زلزله به شما همراهان عزیز یووال ارائه بشود.
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخشهای موردنیاز علامتگذاری شدهاند *
دیدگاه *
نام *
ایمیل *
وب سایت
ذخیره نام، ایمیل و وبسایت من در مرورگر برای زمانی که دوباره دیدگاهی مینویسم.
